Boşanmada Psikolojik Şiddetin İspatı
Psikolojik (duygusal) şiddet, evlilik birliğini derinden sarsan ve çoğu zaman fiziksel iz bırakmadığı için ispatı zor olan bir şiddet türüdür. Ancak doğru delillerle desteklenen bir boşanma davasında, psikolojik şiddet de mahkeme önünde ispatlanabilir ve boşanma sebebi olarak kabul edilir.
Bu yazı, boşanmada psikolojik şiddetin hukuki olarak nasıl ele alındığını, hangi boşanma sebebi kapsamında değerlendirildiğini ve hangi delillerle ispatlanabileceğini genel hatlarıyla açıklamak amacıyla hazırlanmıştır. Somut olaylar için mutlaka bir avukattan profesyonel hukuki destek alınmalıdır.
Psikolojik Şiddet Nedir?
Psikolojik şiddet; eşe yönelik sürekli hakaret, aşağılama, tehdit, küçümseme, değersizleştirme, baskı kurma, izolasyon gibi davranışları kapsar. Örneğin:
- Sürekli olarak eşin onurunu kıran, aşağılayıcı sözler söylemek,
- “Senden bir şey olmaz, kimse seni istemez” gibi özgüveni hedef alan ifadeler kullanmak,
- Eşi arkadaşlarından, ailesinden, sosyal çevresinden koparmak,
- Aşırı kıskançlık, sürekli kontrol etme, telefon ve sosyal medya hesaplarını denetleme,
- Sürekli eleştiri, suçlama, bağırma, tehdit etme, korkutma,
- Ekonomik olarak tamamen bağımlı bırakma, her harcamayı baskı aracına dönüştürme
Bu tür davranışlar tek tek bakıldığında önemsiz gibi görülebilse de, süreklilik kazandığında kişinin ruh sağlığını zedeleyebilecek ağırlığa ulaşır ve mahkemelerce psikolojik şiddet olarak değerlendirilebilir.
Psikolojik Şiddet Hangi Boşanma Sebebidir?
Türk Medeni Kanunu’nda boşanma sebepleri, 161–166. maddeler arasında düzenlenmiştir. Psikolojik şiddet, olayın ağırlığına göre genellikle iki hukuki zeminden biri veya her ikisi birlikte ileri sürülebilir:
- TMK m.166 – Evlilik birliğinin temelinden sarsılması: Eşlerin birbirine uyguladığı psikolojik şiddet, evliliği çekilmez hale getirecek derecede ise bu maddeye dayanılarak boşanma talep edilebilir.
- TMK m.162 – Hayata kast, pek kötü muamele veya onur kırıcı davranış: Ağır hakaret, kişinin kişilik haklarını ciddi biçimde zedeleyen, onur ve saygınlığını hedef alan sürekli ve ağır psikolojik baskı, “onur kırıcı davranış” kapsamında değerlendirilebilir.
Davacı eş, dava dilekçesinde olayı anlatırken; yaşadığı psikolojik şiddeti ayrıntılı, tarihleri ve örnekleriyle birlikte aktarmalı, mümkün oldukça bu anlatımı somut delillerle desteklemelidir.
Boşanmada İspat Yükü Kime Aittir?
Boşanma davalarında genel kural; iddiasını ispat yükü, ileri süren tarafa aittir. Psikolojik şiddete maruz kaldığını iddia eden eş, bu iddiasını hukuka uygun delillerle desteklemek zorundadır.
Psikolojik şiddet, fiziksel şiddet gibi gözle görülür izler bırakmadığından, çoğu zaman dolaylı delillerle ispat edilir. Bu nedenle mahkemeler genellikle olayı bir bütün halinde değerlendirir; tanık anlatımları, yazılı ve dijital kayıtlar, raporlar ve taraf beyanlarını birlikte dikkate alır.
Psikolojik Şiddetin İspatında Kullanılabilecek Deliller
Türk hukukunda boşanma davalarında temel prensip, hukuka uygun her türlü delille ispatın mümkün olmasıdır. Psikolojik şiddetin ispatında kullanılabilecek başlıca deliller aşağıdaki tabloda özetlenmiştir:
| Delil Türü | Örnekler | Dikkat Edilmesi Gerekenler |
|---|---|---|
| Tanık Beyanları | Komşular, aile bireyleri, arkadaşlar, çocuklar | Şiddete doğrudan tanık olan ya da ev içi huzursuzluğu gözlemleyen kişilerin anlatımları önemlidir. |
| Yazışmalar ve Dijital Deliller | WhatsApp, SMS, e-posta, sosyal medya mesajları | Hakaret, tehdit, aşağılama içeren mesajlar psikolojik şiddetin en somut delillerindendir. |
| Ses / Görüntü Kayıtları | Hakaret ve tehdit içeren kayıtlar | Delilin hukuka uygun şekilde elde edilmesi gerekir; her kayıt mahkemede kabul edilmeyebilir. |
| Sağlık ve Psikolog Raporları | Psikiyatri / psikolog raporları, antidepresan tedavisi, hastane kayıtları | Şiddet nedeniyle ruh sağlığının bozulduğunu gösteren raporlar, iddiaları güçlendirir. |
| Resmî Başvurular ve Tutunaklar | Polis tutanakları, savcılık şikâyetleri, koruma kararı dosyaları | 6284 sayılı kanun kapsamında alınmış koruma kararları, şiddet iddiasını destekler. |
| Yazılı Notlar ve Günlükler | Tarihli not defterleri, günlükler | Tek başına yeterli olmasa da diğer delillerle birlikte değerlendirildiğinde anlam kazanır. |
Tanık Beyanlarının Önemi
Psikolojik şiddet çoğu zaman evin içinde yaşandığı için, tanık anlatımları kritik hale gelir. Özellikle:
- Şiddet içeren tartışmalara tanık olmuş komşular,
- Aile bireyleri, kardeşler, anne-baba,
- Ortamda bulunmuş arkadaşlar,
- Belirli bir yaşın üzerindeki çocuklar
tarafından verilecek ifadeler, davacının anlattıklarını destekleyebilir. Tanıklar, olayları mümkün olduğunca somut tarih, yer ve örneklerle anlatmalıdır.
Yazışmalar ve Mesajlaşmalar
WhatsApp, SMS, e-posta ve sosyal medya mesajları, eşin kullandığı üslubu, hakaretleri, tehditleri, baskı kurma biçimini doğrudan ortaya koyabilir. Bu nedenle:
- Hakaret ve tehdit içeren konuşmalar silinmemeli,
- Ekran görüntüleri alınmalı, mümkünse
- Mahkemece bilirkişi incelemesine elverişli formatta sunulmalıdır.
Sağlık ve Psikolojik Destek Kayıtları
Psikolojik şiddete maruz kalan eş, zamanla kaygı bozukluğu, depresyon, uyku sorunları gibi ruhsal problemler yaşayabilir. Psikiyatri/psikolog başvuruları, reçeteler, raporlar ve tedavi süreçlerine ilişkin belgeler, psikolojik şiddetin kişinin sağlığı üzerinde olumsuz etki bıraktığını ortaya koyar.
Resmî Başvurular ve Koruma Kararları
Şiddet sebebiyle polise, savcılığa veya Aile Mahkemesi’ne başvurulmuş ve 6284 sayılı kanun kapsamında koruma kararı alınmış ise, bu belgeler mahkeme nezdinde önemli delil niteliğindedir. Sürekli şikâyetler, tutanaklar ve başvurular, şiddetin sürekliliğini göstermesi açısından da değerlidir.
Yargıtay Uygulamasında Psikolojik Şiddet Örnekleri
Yargıtay, psikolojik şiddet içeren pek çok olayda boşanma kararı vermiş; örneğin:
- Eşini sürekli ailesinin yanında yaşamak zorunda bırakan,
- Devamlı hakaret eden, aşağılayan ve küçümseyen,
- Sürekli kıskançlık, baskı ve kontrol ile evlilik hayatını çekilmez hale getiren,
- Tehdit ve korkutma yoluyla psikolojik baskı kuran
eşlerin davranışlarını psikolojik şiddet ve evlilik birliğini temelinden sarsan kusurlu eylemler olarak değerlendirmiştir. Bu içtihatlar, psikolojik şiddetin mahkemelerce ciddiye alındığını ve boşanma sebebi olarak kabul edildiğini göstermektedir.
Psikolojik Şiddetin İspatında Sık Yapılan Hatalar
- Delil toplamadan dava açmak: Sadece sözlü anlatıma dayalı, delille desteklenmeyen davalarda ispat güçleşir.
- Genel ve soyut anlatım: “Bana sürekli kötü davrandı” gibi genel cümleler yerine, tarih, yer ve örnek içeren somut anlatımlar tercih edilmelidir.
- Hukuka aykırı delil sunmak: Gizlice alınmış bazı ses ve görüntü kayıtları, özel hayatın gizliliğini ihlal ediyorsa mahkemece dikkate alınmayabilir.
- Şiddeti uzun süre görmezden gelmek: Özellikle TMK m.162 kapsamındaki bazı ağır şiddet vakalarında, belirli süreler içinde dava açılmaması halinde hak düşürücü süreler devreye girebilir.
Psikolojik Şiddet Mağduru Eş İçin Pratik Öneriler
- Şiddete ilişkin mesaj, yazışma, not, rapor gibi her türlü delili mümkün olduğunca saklayın.
- Olayları tarihleriyle birlikte kısa kısa not alın; bu notlar daha sonra avukatınız için yol gösterici olacaktır.
- Ruhsal olarak zorlandığınızı hissediyorsanız, psikolog veya psikiyatri desteği alın; hem sağlığınız için hem de ileride delil niteliği taşıyabilecek raporlar için önemlidir.
- Şiddet ağırlaştığında, gerekli hallerde karakol, savcılık, Aile Mahkemesi ve 6284 sayılı kanun kapsamında koruma talebi gibi yollara başvurmayı ihmal etmeyin.
- Mutlaka aile hukuku alanında deneyimli bir avukata başvurarak, somut olayınıza uygun hukuki stratejiyi belirleyin.
Sonuç: Psikolojik Şiddet Delille Güçlendiğinde Boşanma Sebebidir
Psikolojik şiddet, çoğu zaman görünmez olduğu için ispatı zor görünse de, tanık beyanları, dijital kayıtlar, sağlık raporları ve resmî başvurular ile desteklendiğinde boşanma davasında etkili bir şekilde ileri sürülebilir. Önemli olan, yaşananları zamanında kayıt altına almak, delilleri korumak ve usulüne uygun şekilde mahkemeye sunmaktır.
Bu metin yalnızca genel bilgilendirme amaçlıdır; somut olayınız ve haklarınızla ilgili olarak mutlaka bir avukattan profesyonel hukuki danışmanlık almanız gerekir.