Alışveriş Bağımlılığı
Günlük hayatımızın en önemli bir parçası olan alışveriş hayatı, sadece ürün satın almak için değil, eğlence ve kendini ödüllendirme gibi bazı anlamlar da ifade edilebilir. İnsanların ihtiyaçlarını karşıladığı bu ihtiyaçlar kontrolden çıktığı zaman sorunlara neden olmaktadır. Bu ortaya çıkan sorunlardan birisi de alışveriş bağımlılığıdır. Alışveriş bağımlılığı, sürekli olarak bir şeyler satın almak için oluşan içsel dürtülerin kontrol altına alınamaması olarak tanımlayabiliriz. İşte tamda bu noktada alışveriş bağımlısı olan bireyler, alışveriş için verdikleri kararları normal müşterilere oranla daha fazla mağaza ortamında vererek, aldıkları birçok ürünü daha az kullanmaktadır.
Alışveriş bağımlısı olan bireyler satın aldıkları üründen ziyade, satın alma sürecinde ortaya çıkan durumdan haz almaktadır. Bu açıdan bireyler, sürekli bir şeyler satın almayı isteyerek, para harcamayı ihtiyaç haline getirmiştir.
Alışveriş bağımlılığına göre tüketici davranışları “plansız şekilde satın alma”, “iç güdüsel satın alma” ve “zorlayıcı olarak satın alma” olarak üç alt başlık altında incelenmektedir.
- Plansız satın alma:Genel olarak bireyin mağaza ortamından etkilenilmesi durumunda ve zaman ürünü gördüğü anda ihtiyacının farkına varılması gibi sebeplerle gerçekleşmektedir.
- Güdüsel satın alma:Bu modelde ise, tüketicilerin bir üründen vazgeçemediği içsel dürtülerden kaynaklanmaktadır.
- Zorlayıcı dürtüsel satın alma:Zorlayıcı dürtüsel modelde tüketicilerin kaygı ve sıkılma gibi durumlarda ortaya çıkan satın alımları olarak açıklanır.
Alışveriş Bağımlılığı Tanı Ölçütleri Nelerdir?
Alışveriş bağımlılığı modeli DSM-V sınıfına alınmadığından dolayı kesin tanı ölçütü yoktur. Bununla ilgili olarak McElroy ve ekip arkadaşları 1994 yılında yapmış oldukları çalışmalarında alışveriş bağımlılığına ait şu tanı ölçütlerini kullanmışlardır.
- Sürekli dayanılmaz halde rahatsız edici yaşanan satın alma dürtülerinin olması.
- İhtiyaç olmadığı halde sürekli bireyin bir şeyler satın alması, maddi durumun el verdiğinden daha çok şey satın alması veya niyetlendiğinden daha fazla sürede alışveriş yapması şeklinde; uygunsuz satın alma dürtülerinin olmasıdır.
- Ortaya çıkan bu durumun toplumsal açıdan ve mesleki faaliyetlerde sorunlara ve maddi problemlere sebep olmasıdır.
- Alışveriş bağımlılığının davranışının yalnızca hipomani zamanlarında ortaya çıkmış olmamasıdır.
Psikolojik destek almak için psikolog profillerimizi inceleyebilirsiniz.
Bir yanıt yazın